تاریخچه کوه دماوند و جاذبه‌های طبیعی دماوند
دوازدهمین قله مرتفع دنیا که ۱۳ تیر را به عنوان روز ملی دماوند نام‌گذاری کرده‌اند و کوهنوردان هم هرسال در دامنه کوه دماوند یک جشن بابت این روز می‌گیرند.قله‌ای که اولین بار کوهنوردی اروپایی با نام تیلر تامسن در سال ۱۸۳۷ آن را فتح کرد و این صعود شروعی بود برای صعودهای بزرگتر و پر افتخارتر توسط هزاران ایرانی و خارجی دیگر.
کوه دماوند در بخش لاریجان شهرستان آمل در استان مازندران قرار گرفته و در تقسیمات کشوری متعلق به استان مازندران است. عددهای مختلف و متنوع در رابطه با ارتفاع دماوند وجود دارد که ما به برخی از معتبرترین ها اشاره میکنیم.
- درگاه ملی آمار ایران، ارتفاع دماوند را ۵۶۱۰ متر ثبت کرده
- وبگاه رصدخانه زمین ناسا ارتفاع دماوند را 5671 متر ثبت کرده
- پایگاه ملی داده‌های علوم زمین کشور ارتفاع را ۵۶۷۰ ثبت کرده
منبع: کجارو
اولین کسی که ادعای صعود به دماوند را کرده، ابودلف خزرجی است که در سفرنامه خود به صعودش اشاره کرده و شرحی از قله دماوند داده است. پس از وی قزوینی، مسعودی، ابن فقیه و نیز ناصر خسرو اشاراتی به موقعیت صعود دماوند داشته‌اند. همچنین نخستین صعود مستند ایرانی به این قله، به سال ۱۸۵۷ باز می‌گردد که تیم سرهنگ محمدصادق‌خان قاجار آن را فتح کردند.
تاریخچه دماوند
دماوند نام بلندترین قله رشته کوه های البرز و همچنین نام شهری در دامنه آن است که در تاریخ به عنوان مملکت دماوند خطاب میشده است. این دیار سرزمینی جدا از سایر ناحیه ها بوده و دارای شهرها و روستاهایی تحت حکمرانی حاکمان خود بوده. در دامنه دماوند تعداد زیادی گور وجود دارد که متعلق به هزاران سال پیش است. در سده هشتم میلادی در پای کوه دماوند دژی بوده که موبدی زرتشتی به نام مس‌مغان و پیروانش در آن زندگی میکردند.
این دژ به فرمان المهدی خلیفه عباسی ویران شد. غیر از همه این مسائل ما همیشه دماوند را یک نماد از عظمت و بزرگی ایران شناختیم و در تمامی دوره‌ها و حکومت‌ها هم همین بوده است. از عکس روی اسکناس گرفته تا شعرهای مختلفی که شعرای مهم و بزرگ در وصف دماوند سروده‌اند.
شعر ملک الشعرای بهار در مورد دماوند (متن شعر کوتاه شده)
ای دیو سپید پای در بند!
ای گنبد گیتی! ای دماوند!
از سیم به سر یکی کله خود
ز آهن به میان یکی کمر بند
تا وارهی از دم ستوران
وین مردم نحس دیومانند
بنواخت ز خشم بر فلک مشت
آن مشت تویی، تو ای دماوند!
تو مشت درشت روزگاری
از گردش قرن ها پس افکند
ای مشت زمین! بر آسمان شو
بر ری بنواز ضربتی چند
خامش منشین، سخن همی گوی
افسرده مباش، خوش همی خند
ای مادر سر سپید! بشنو
این پند سیاه بخت فرزند
بفکن ز پی این اساس تزویر
بگسل ز هم این نژاد و پیوند
برکن ز بن این بنا، که باید
از ریشه بنای ظلم برکند
زین بی‌خردان سفله بستان
داد دل مردم خردمند
نام دماوند به زبان پهلوی و در کارنامه اردشیر بابکان به شکل “دنباوند”، در کتیبه های دوران ساسانی و کتیبه شاپور اول، در نامه تنسر و کتاب جغرافیای موسی خوردنی “دمباوند” آمده است. اما بعد از ورود به کتاب شاهنامه ابوالقاسم فردوسی “دماوند” نامیده شد و این نام برای آن تثبیت شد. در گویش پهلوی “دنب” یا همان “دم” به معنای گرما، بخار و گاز است. کلمه “آوند” نیز مترادف ظرف سفالین است که در مجموع “دماوند” را تشکیل میدهند. قله‌ای از دهانه آن دود خارج میشود و این دود هم به خاطر فرآیندهای شیمیایی گاز گوگرد است.
وضعیت آب و هوایی دماوند
دمای قله در فصول سرد ۶۰ درجه و در فصل های دیگر سال بین ۱ تا ۲ درجه زیر صفر است. تقریبا میتوان گفت از فروردین تا انتهای اردیبهشت به علت بارش های مستمر و طوفانی بودن قله صعود ناممکن و خطرناک است. اما از اواسط ماه خرداد تا انتهای تیر برای صعود و کوهنوردی موقعیت مناسبی فراهم میشود و به نوعی آب و هوای قله پایدار است. در این فصل میتوانید از سرسبزی دامنه و زیبایی کوه در دل ابر و مه آسمان نیز لذت ببرید.
باد و طوفان ها در این قله معمولاً با سرعت بین ۶۰ تا ۷۰ کیلومتر در ساعت میوزد و در نقاط بالایی قله تا سرعت ۱۵۰ کیلومتر هم خواهد رسید. طبق آمار در ارتفاعات قله سالانه بیش از ۱۴۰۰ میلی لیتر باران میبارد.
پوشش گیاهی و جانوری دماوند
گیاهان متعدد و زیادی هستند که مخصوص دماوند هستند و فقط در آن منطقه رشد خواهند کرد. اما برای اینکه کمی درباره پوشش گیاهی و جانوری دماوند بیشتر بدانیم به برخی از اسم های جالب گیاهان میپردازیم.
- ریش قوش
- زنگوله‌ای
- کتانی
- مینای پرکپه برگ نقره‌ای
- ماشک
- پیرگیاه
- خاکشیر تلخ کوتوله
- فراموشم مکن
- بومادران
- پیرسنبل
- پنجه برگ نقره گون
- آزاد بری
- پنجه برگ همدانی
- مینای پرکپه برق نقره‌ایی
- ریش سنبل
- خشخاش طناز
- کزل
- کلاه میرحسن
از جمله گیاهانی است که به طور خاص فقط در این منطقه میرویند و در هیچ جای دیگر مشابه آنها پیدا نخواهد شد. اما کمی که بالا میروید (ارتفاع 2000 تا 3500 متری) به دشت شقایق معروف که در تصاویر دماوند وجود دارد، میرسید که پرشده از شقایق لار و رینه است. این موضوع در کتاب‌های معتبر گیاه شناسی جهان نیز ثبت شده است.
اما جانوران زیاد شکارچی چهارپا مثل روباه، شغال، سگ و گرگ در دماوند زندگی میکنند. این جانوران تا ارتفاع ۴۰۰۰ متری کوه دماوند هم دیده می‌شوند. در غرب و شمال آن نیز خرس‌ها دیده می‌شوند و از ارتفاعات بلند دوری میکنند. جانوران گیاه‌خوار مانند کل، میش، آهو، گراز و خرگوش هم در دماوند یافت میشود. برخی از این جانوران تا ارتفاع ۵۰۰۰ متری هم بالا می‌روند.
پرندگان شکارچی همچون عقاب طلایی، جغد و خفاش را نیز در دماوند خواهید دید. دیگر پرندگان موجود در دماوند تیهو، کبک، سینه سیاه، طوطی و دارکوب هستند. انواع عقرب، بزمجه، خانواده موش‌ها و گورکن نیز در این منطقه دیده میشود. اکثر گزنده‌هایی که در دماوند زندگی میکنند سم مهلکی ندارند و جان انسان را تهدید نخواهند کرد.
جاذبه‌های طبیعی دماوند
آبشار یخی دماوند
در ارتفاع 5100 متری از سطح دریا در سمت ضلع جنوبی دماوند آبشاری با ارتفاع 7 متر و قطر 3 متر وجود دارد که در تمامی 365 روز سال یخ زده است و هیچ وقت جاری نمیشود. در فصول گرم سال ساعاتی کوتاه در طول روز، قسمتهایی از آن شروع به جاری شدن میکند اما باز بعد از چند ساعت دوباره یخ میزند. یکی از جاذبه‌های طبیعتی دماوند همین آبشار جذاب است. این آبشار به دلیل دائمی بودن یخ هایش به آبشار یخی نامیده شده و جزو مرتفع ترین‌های خاورمیانه است.
یخچال‌های دماوند
کوه دماوند در مناطق مختلف یخچال هایی دارد که هر ساله محل جذب طبیعت گردان و کوهنوردان مختلفی از کل دنیا میشود. از آنجایی که هوای قله دماوند بسیار سرد است، به طور کلی برف زیادی در این منطقه میبارد. اما به دلیل گرمای آتشفشان این قله یخچال‌های کوهستانی آنچنانی تشکیل نمیشود. با این وجود باز هم برفچال‌های بزرگ و یخچال‌های کوهستانی کوچکی در آن وجود دارد. برخی از یخچال های دماوند را معرفی میکنیم.
- یخچال دوبی سل
- یخچال سیوله
- یخچال دره یخی
- یخچال عروسک ها
- یخچال شمال غربی
- یخچال خورتاب سر
- یخچال غربی
آتشفشان دماوند
دماوند آتشفشانی نیمه فعال در خود دارد. که در بازه‌های مختلف فعال و غیرفعال میشود. در دوره چهارم زمین شناسی تشکیل شده و عمری بیش از 38.000 سال دارد. اما هر چه به قله نزدیک میشوید، مواد مذاب، چشمه گوگردی و چشمه آب گرم که روی قله وجود دارد را بیشتر مشاهده میکنید. قطر دهانه آتشفشان حدود 400 متر است و با یخ پوشانده شده است. کوه دماوند جاذبه‌های طبیعتی و گردشگری زیادی دارد که در این مطلب نمیگنجد.
بهترین مسیر دسترسی به کوه دماوند
معروف‌ترین و رایج ترین مسیر به سمت کوه از مسیر پلور و رینه است. در اواسط جاده آسفالتی که رینه و پلور را به هم متصل میکند، جاده خاکی وجود دارد که با یک تابلو مشخص شده است. البته این مسیر مبدا اولیه صعود است. بعد از آن به بارگاه سوم و بعد از آن به آبشار یخی خواهید رسید. در نهایت هم به قله صعود خواهید کرد. قطعا برای افراد کم تجربه بهتر است که با گروه صعود داشته باشند تا در مسیر با چالشی رو به رو نشوند. امیدواریم این مطلب از بلاگ کوه مان مفید بوده باشد.
